HNLP staat voor Humanistic Neuro-Linguistic Psychology. Het is moeilijk om online een goede definitie van HNLP te vinden. Helaas blijft het bij de volgende buzzwoorden:

HNLP (Humanistic Neuro-Linguistic Psychology) creatively integrates quantum physics, modern neuro science, hypnosis, accelerated learning, spirituality, and common sense with classic NLP. In a nut shell HNLP is the study of how our Mind creates our reality through language and behaviour.

bron

Met die buzzwoorden is echter meteen vast te stellen dat HNLP anti-NLP is en alleen maar aan NLP refereert om de goede naam van NLP te gebruiken hun eigen diensten te verkopen. Nu ben ik er een groot voorstander van dat als mensen zelf iets verzinnen dat ze het een eigen naam geven. En HNLP is beter dan alleen NLP gebruiken. Maar omdat HNLP voorals hNLP wordt geschreven heeft het er alle schijn van dat HNLP trainers en coaches mensen willen misleiden door te denken dat ze aan een soort verbeterde versie van NLP doen.

Dat is geenszins het geval. HNLP is anti-NLP. De eerste aanwijzing daarvoor is dat HNLP zichzelf psychologie noemt. NLP is juist ontwikkeld als kritiek op de psychologie. Psychologen denken ten onrechte dat zij objectieve kennis over de mens verzamelen, terwijl NLP juist draait om de subjectieve beleving van personen. Meestal is het zo dat als trainers of coaches psychologie mengen met NLP dat het brouwsel anti-NLP is.

Dat zie je ook terug in het verwijzen naar moderne neurowetenschappen. Nu is het heel goed als trainers en coaches kennis nemen van bevindingen van neurowetenschappers. Maar die bevindingen klakkeloos overnemen zoals sommige HNLP trainers suggereren dat ze doen, is anti-NLP. De kans is uiteraard groot dat het hier alleen om grootspraak gaat, omdat nergens concreet wordt uitgelegd welke neurowetenschap dan op welke wijze is geïntegreerd. Maar zelfs dan blijft het anti-NLP. Wetenschap draait namelijk om oorzaak/gevolg redeneringen, terwijl NLP met het metamodel laat zien dat oorzaak/gevolg een verdraaiing van de werkelijkheid is. Kortom, je kan als NLP beoefenaar wetenschap op geen enkele manier zo maar gebruiken zonder gedegen verhaal over hoe je naar wetenschap kijkt. Wat HNLP doet, is anti-NLP.

Sowieso is het risico dat het om sprookjes gaat groot als je quantum mechanica en spiritualiteit in een zin ziet met persoonlijke ontwikkeling. De regel is dat als het woord “quantum” gekoppeld wordt aan persoonlijke ontwikkeling dat de trainers en coaches in kwestie geen idee hebben waar ze het over hebben. Precies zoals bij HNLP het geval is. Dat wordt nog eens extra benadrukt door het in één en dezelfde zin zowel te hebben over neurowetenschappen als dat je je eigen werkelijkheid creëert. Er is geen enkele neurowetenschapper die denkt dat je je eigen werkelijkheid creëert. Denken dat je eigen werkelijkheid creëert is slecht begrepen NLP. Het komt vaak voor dat mensen die aan anti-NLP doen, NLP slecht hebben doorgrond.

Uiteraard delen de meeste HNLP trainers en coaches wel een sneer uit naar NLP. Ze zijn immers beter dan NLP. Meestal is dat het idee dat NLP werkt met vaste technieken en methoden. Dat is vergissing nummer één. NLP op Practitioner niveau werkt met methoden en technieken, terwijl NLP op Master Practitioner niveau werkt op basis van het creëren van een nieuwe, speciaal op één persoon gerichte, aanpak. Helaas, is het niveau van de meeste NLP opleidingen zo laag dat wat zij verkopen als NLP Master Practitioner of NLP Trainer opleiding nooit het niveau van de NLP Practitioner ontstijgt. Dit is echter een probleem van het gebrek aan kwaliteit bij veel NLP trainers, maar heeft niets te maken met NLP.

De tweede vergissing is dat vaste methoden en technieken niet zou betekenen dat die niet op maat worden ingezet. Bij alle NLP technieken ben je eerst aan het uitzoeken hoe iemand zijn gedrag en innerlijk leven heeft georganiseerd zodat je een standaard techniek op maat in zet bij die persoon.

De conclusie is dan ook dat HNLP vooral een hypnotische verhaaltje is om mensen te lokken naar een eigen variant van NLP. Daar is niet fout als je dat onder een eigen naam doet. HNLP is daarvoor een prima eigen naam die tegelijkertijd verdacht misleidend is om mensen het idee te geven dat het hier om een verbeterde versie van NLP zou gaan. Dat is geenszins het geval. HNLP is anti-NLP.

Logische Niveaus is een van de meest bekende onderdelen van NLP. Althans, veel NLP opleidingen onderwijzen Logische Niveaus als onderdeel van NLP. Dit artikel heeft ten doel te laten zien dat Logische Niveaus echter niets met NLP te maken heeft en zelfs anti-NLP is. We zullen zien dat er drie bezwaren tegen Logische Niveaus zijn:

1. Logische Niveaus gaan tegen het metamodel in;
2. Logische Niveaus zijn volledig overbodig;
3. Logische Niveaus zijn zelfs schadelijk.

De hoop is dan ook dat dit artikel NLP trainers helpt in hun besluit om te stoppen met Logische Niveaus.

Omdat er binnen het NLP wereldje veel discussie is over wat nu wel en wat nu geen NLP is, verwijs ik voor een algemeen overzicht van wat anti-NLP is naar de anti-NLP website. Voor dit artikel is van belang dat er weliswaar over veel onenigheid is, maar er gelukkig over een aantal kernonderdelen van NLP geen discussie bestaat. Zo staan de NLP vooronderstellingen, het metamodel en NLP strategieën + submodaliteiten boven elke verdenking. Iedereen is het erover eens dat deze onderdelen zeker tot NLP behoren, ook al kan er nog wel discussie zijn over de details. Voor dit artikel wordt anti-NLP dan ook als volgt gedefinieerd:

1. het gaat in tegen de kernonderdelen van NLP;
2. het wordt wel als NLP verkocht.

Het is lastig om een goede bron over Logische Niveaus te vinden. Om elke vorm van vooringenomenheid te voorkomen wordt hier de definitie gehanteerd uit de NLP Encyclopedia van Robert Dilts, de bedenker van Logische Niveaus zelf ( http://nlpuniversitypress.com/html2/LmLz38.html ). Als eerste wordt daar de mythe bevestigd dat de Logische Niveaus gebaseerd zijn op het werk van Gregory Bateson en Bertrand Russell. Omdat elders al haarfijn is laten zien dat die connectie ronduit misleidend is ( http://www.bradburyac.mistral.co.uk/nlpfax07.htm ), laat ik dat voor wat het is. Behalve dan misschien de opmerking dat noch Gregory Bateson noch Bertrand Russell NLP beoefenaren waren. Claimen dat iets van Gregory Bateson afstamt, maakt het allerminst NLP.

Logische Niveaus gaan tegen het metamodel in

Een van de onderdelen die zeker tot NLP behoren is het metamodel. Hier is iedere NLP beoefenaar het over eens. Het metamodel is een afkorting voor “het metamodel van taal”. Het geeft aan hoe in slordig taalgebruik relevante details worden weggelaten, verdraaid en gegeneraliseerd. Het metamodel gebruik je wanneer je iemand iets wil uitleggen. Binnen NLP wordt het metamodel ook omgekeerd gebruikt. Op momenten dat je iemand wil beïnvloeden of hypnotiseren, dan laat je juist expres relevante details weg, verdraai je relevante details en generaliseer je relevante details.

Dit artikel zal betogen dat de bedenker van de Logische Niveaus, Robert Dilts, expres relevante details weglaat, verdraait en generaliseert omdat hij mensen wil beïnvloeden en hypnotiseren met de Logische Niveaus. Robert Dilts wil met Logische Niveaus mensen namelijk een holistisch wereldbeeld opdringen. Dit betekent dat het gebruik van Logische Niveaus door Robert Dilts zelf geen anti-NLP is. Logische Niveaus worden pas anti-NLP wanneer andere NLP trainers, zonder door te hebben dat ze zijn gehypnotiseerd en beïnvloed door Robert Dilts, Logische Niveaus gaan gebruiken terwijl ze denken dat ze zaken aan het verduidelijken zijn. Daarmee gaan ze echter wel tegen het metamodel in en daarmee worden de Logische Niveaus anti-NLP.

Zo schrijft Robert Dilts over Logische Niveaus:

“Changing something on an upper level would necessarily ‘radiate’ downward, precipitating change on the lower levels.”

Bij zo’n zin gaan bij goed opgeleide NLP trainers meteen alle alarmbellen af. Een van de NLP vooronderstellingen die boven elke discussie is verheven, is de vooronderstelling dat al het menselijke op een zinnige manier uitgedrukt kan worden in termen van de vijf zintuigen. Dit is een belangrijke vooronderstelling omdat alles wat mensen doen binnen NLP vormgegeven kan worden als een NLP strategie. NLP strategieën brengen alles terug tot interne en externe zintuiglijke gedragingen. Wat zie of verbeeld je, wat hoor of denk je, wat doe of voel je. Het metamodel wordt gebruikt om wollig taalgebruik binnen NLP terug te brengen tot concrete zinnen in termen van de vijf zintuigen.

De bovenstaande zin van Robert Dilts voldoet in de verste verte op geen enkele manier aan dit NLP voorschrift. Het is dan ook een aaneenrijging van overtredingen van het metamodel. Deze zin is echter cruciaal. De hele rechtvaardiging van het gebruik van Logische Niveaus is gelegen in het idee dat als je iets verandert in een hoger Logisch Niveau, er dan automatisch iets verandert in een lager Logisch Niveau. Dit is natuurlijk een oorzaak/gevolg redenering die uit den boze is volgens het metamodel. Robert Dilts doet er dan ook alles aan om te voorkomen dat hij hier letterlijk een oorzaak/gevolg redenering gebruikt. Om die reden gebruikt hij de ongespecificeerde werkwoorden (een andere overtreding van het metamodel) “radiate” en “percipitate” die in deze zin niets anders betekenen dan veroorzaken. Dat deze cruciale zin onzin moet zijn, blijkt ook al uit Robert Dilts’ gebruik van de aanhalingstekens rond “radiate”. Deze aanhalingstekens suggereren een soort metaforisch gebruik van “radiate” maar laten alleen maar zien dat Robert Dilts allerminst bezig is te verduidelijken, maar alleen maar probeert te hypnotiseren en te beïnvloeden.

Toch maakt Robert Dilts een grote fout. Ook al staat nergens letterlijk “veroorzaken” hij gebruikt wel expliciet het woord “necessarily”. Ook dat is een overtreding van het metamodel (modale operator van noodzakelijkheid). Door te doen alsof het noodzakelijk is dat een verandering doorwerkt in lagere Logische Niveaus overtreedt hij het metamodel dermate ernstig dat als Logische Niveaus geen hypnotische verhaaltje is dat het wel anti-NLP is.

Logische Niveaus is ook volkomen overbodig

Een manier waarop NLP trainers het gebruik van Logische Niveaus verdedigen is als volgt. Namelijk dat er misschien dan wel grote problemen zijn rond Logische Niveaus, maar dat het goed werkt of dat ze er veel inzichten aan hebben gehad. Zulke opmerkingen laten echter alleen maar zien hoe slecht zij zijn opgeleid. Want goed opgeleide NLP trainers zien meteen dat je de inhoudelijke kan van Logische Niveaus op zo’n manier kan gebruiken dat je nergens tegen NLP in gaat.

Met NLP strategieën kan je namelijk elk menselijk gedrag in kaart brengen. Alles van de Logische Niveaus dat je in menselijk gedrag terugziet, kan je dan ook probleemloos gebruiken op een manier die nergens tegen NLP in gaat. Op één onderdeel na dan. Namelijk precies de reden dat Robert Dilts graag ziet dat iedereen Logische Niveaus gaat gebruiken. Het enige onderdeel van Logische Niveaus dat je namelijk op geen enkele manier terug kan brengen tot de vijf zintuigen is het hoogste holistische niveau waarbij we volgens Robert Dilts via een “relational field” allemaal onderdeel zijn van één geheel. Dit boeddhistisch holisme kan principieel nooit via de vijf zintuigen worden waargenomen omdat onze vijf zintuigen juist alleen aangeven dat er juist wel een verschil is tussen de waarnemer en wat wordt waargenomen. Dit is precies de crux die Logische Niveaus tot anti-NLP maakt wanneer je het als meer ziet dan alleen een hypnotisch verhaaltje om mensen boeddhistisch te maken.

De andere onderdelen van de Logische Niveaus zijn gemakkelijk correct in NLP weer te geven:

Omgeving
De omgeving is wat wij met onze zintuigen waarnemen. Alle input van onze vijf zintuigen vormt onze omgeving. In correcte termen van NLP: de omgeving zijn alle passieve externe stappen in een NLP strategie.

Gedrag
Gedrag is wat wij als mensen doen. Binnen NLP correct gedaan zijn dit alle interne en actieve externe stappen van een NLP strategie.

Capaciteiten
Hoe weet je wat je capaciteiten zijn? Wat je kan, ontdek je door gedrag te vertonen. Als je iets denkt te kunnen, maar je hebt het nog nooit gedaan, dan is het geen capaciteit, maar een wens om iets te kunnen. Pas als je iets hebt gedaan, dan weet je of je het kan en of je er de capaciteit voor hebt. Kortom, capaciteiten zijn vooral die zaken waarvan we in het verleden reeds bewezen hebben dat we ze kunnen. Om die reden kan je capaciteiten prima op een correcte manier in NLP gebruiken door ze te zien als beelden die op je tijdslijn van het verleden staan.

Criteria en overtuigingen
Opnieuw geldt dat de belangrijke NLP vraag “Hoe weet je dat?” ook hier weer uitkomst brengt. Hoe weet je wat je overtuigingen zijn? Overtuigingen zijn eenvoudig weg zintuiglijke ervaringen. Meestal in de vorm van beelden en soms als gedachten of heel soms als gevoel. Van de beelden, gedachten en gevoelens kan je als NLP beoefenaar de submodaliteiten uitzoeken en met de Schwisshh techniek kan je de inhoud van overtuigingen wijzigen. Allemaal NLP op een correcte manier gedaan. Hetzelfde geldt voor criteria, maar voor criteria komt daar nog eens bij dat er binnen NLP het metaprogramma “Hiërarchie van waarden” is waarmee je op een correcte manier met criteria kan werken.

Identiteit
De correcte manier om binnen NLP met identiteit om te gaan, is opnieuw de vraag te beantwoorden: “Hoe weet je wat je identiteit is?” Al snel komt de goede NLP beoefenaar er dan achter dat de identiteit van iemand in een zelfbeeld wordt vastgelegd. Dit is letterlijk een beeld waar je vervolgens weer met groot gemak met submodaliteiten en de Schwishhh techniek mee kan werken.

Kortom, je kan alles wat je met Logische Niveaus zou willen ook op een correcte manier met echte NLP doen. Zonder dat je mensen misleidt met de leugens over Gregory Bateson en Bertrand Russell. Of dat je mensen misleidt met het idee dat een verandering op een hoger niveau noodzakelijkerwijs een verandering op lagere niveaus met zich meebrengt. Het enige dat onmogelijk is om met NLP te doen is het spirituele niveau. Maar die onmogelijkheid is er juist in gelegen dat dit het niveau is dat ingaat tegen het idee dat je al het menselijk op een zinnige wijze in termen van de vijf zintuigen kan uitdrukken. Het is dit idee dat zo anti-NLP is. En in combinatie met de ernstige overtreding van het metamodel door een noodzakelijk oorzakelijk verband tussen de verschillende Logische Niveaus te leggen, is er geen andere conclusie dan dat Logische Niveaus puur anti-NLP zijn. Het is dan ook beter om als NLP trainer zo snel als mogelijk met Logische Niveaus te stoppen. Tenzij je de Logische Niveaus natuurlijk wilt gebruiken om mensen te misleiden met een hypnotisch verhaaltje om ze al dan niet tegen hun zin en geloof tot een boeddhistisch holisme te bekeren.

Logische Niveaus zijn schadelijk

Een ander, vaak gehoorde, reactie is: “joh, waar maak je je druk om?” De reden om je druk te maken over het misleidende gebruik van Logische Niveaus is omdat Logische Niveaus niet alleen anti-NLP zijn, maar ook schadelijk. Een van de meest voorkomende problemen in het NLP wereldje is arrogantie zonder competenties. Dit probleem komt voort uit het feit dat veel NLP trainers zelf slecht zijn opgeleid en vervolgens NLP verkeerd gebruiken. Een van de verkeerde manieren waarop NLP wordt gebruikt is om sterk overtuigd te raken van het eigen kunnen. Vaak terwijl iemand datgene feitelijk slecht kan.

Logische Niveaus werken het probleem van arrogantie zonder competenties in de hand. Logische Niveaus stellen namelijk dat als je iets op het niveau van identiteit verandert, er noodzakelijkerwijs ook op de onderliggende niveaus iets moet veranderen. De suggestie is dan al snel gelegd dat als iemand zich de identiteit aanmeet van iemand die bepaalde capaciteiten heeft, dat die persoon dan denkt dat door het veranderen van zijn identiteit hij noodzakelijkerwijs ook de capaciteiten krijgt.

Dit werkt als volgt. Iemand past met Logische Niveaus zijn identiteit aan zodat hij nu in zijn zelfbeeld ziet dat hij X heel goed kan. Feitelijk kan deze persoon X echter heel slecht. Door het gebruik van Logische Niveaus denkt deze persoon nu dat doordat hij zijn identiteit heeft aangepast, zijn capaciteiten ook zijn veranderd. Immers, de lagere Logische Niveaus moeten noodzakelijkerwijs veranderen als een hoger niveau verandert. Het ligt weinig voor de hand om te denken dat je door te werken met Logische Niveaus ergens slechter in wordt. Aangezien Logische Niveaus uitsluiten dat de capaciteiten van deze persoon op hetzelfde slechte niveau blijven steken, is er maar één conclusie mogelijk: iemand is beter geworden in zijn capaciteiten dankzij het aanpassen van zijn identiteit!

Dit slaat natuurlijk nergens op. Je wordt beter in je capaciteiten door daadwerkelijk te oefenen en te beoefenen. Allerminst door je eigen zelfbeeld positiever te maken. Kortom, Logische Niveaus werkt arrogantie zonder competenties in de hand. Dit zie je ook direct terug bij de NLP trainers die Logische Niveaus onderwijzen. Deze NLP trainers zijn arrogant genoeg om te denken dat zij weten waar zij mee bezig zijn, maar hebben ruim onvoldoende capaciteiten in huis om daadwerkelijk te doorgronden wat ze doen.